2021 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის კანონის ცვლილების პროექტით წარმოდგენილ მაკროეკონომიკურ და ფისკალური პარამეტრების განახლებულ პროგნოზებში ასახულია მიმდინარე ეკონომიკური ტენდენციები. კერძოდ, ძირითადი ცვლილება შეეხო ეკონომიკური ზრდის საპროგნოზო მაჩვენებელს, რომელიც 4.3%-დან 7.7%-მდე იზრდება.
პროექტს თან ახლავს „მაკროეკონომიკური სცენარების ანალიზის“ განახლებული დოკუმენტი, რომელშიც უცვლელად არის წარმოდგენილი ბიუჯეტის მოქმედი კანონის მომზადებისას იდენტიფიცირებული რისკები. საყურადღებოა, რომ წარმოდგენილი ეკონომიკური შოკების ანალიზი, ძირითად შემთხვევაში, არ იძლევა დეტალურ ინფორმაციას იმის შესახებ, თუ რისკების სხვადასხვა ხარისხით მატერიალიზაცია რა მასშტაბით მოახდენს გავლენას ეკონომიკურ პარამეტრებზე.
სახელმწიფო ბიუჯეტის შემოსულობები იზრდება 1.2 მლრდ ლარით (7%-ით) და 17.9 მლრდ ლარს უტოლდება. იზრდება გადასახდელების გეგმური მაჩვენებელიც 1.1 მლრდ ლარის ოდენობით (6%-ით) და 19.5 მლრდ ლარს შეადგენს. პროექტი გადასახდელების დასაფინანსებლად ითვალისწინებს სახელმწიფო ბიუჯეტის არსებული ნაშთიდან (2.3 მლრდ ლარი) 1.6 მლრდ ლარის გამოყენებას. შედეგად, წლის ბოლოს ნაშთის საპროგნოზო მოცულობა იქნება 746 მლნ ლარი, საიდანაც 594 მლნ ლარი განთავსებულია კომერციული ბანკების 10 წლიან სადეპოზიტო სერთიფიკატებში. აღნიშნულის გათვალისწინებით, მნიშვნელოვნად მცირდება ფისკალური ბუფერის მოცულობა და სახელმწიფო ბიუჯეტის თავისუფალი ნაშთი 152 მლნ ლარს უტოლდება.
შემოსულობებთან დაკავშირებით აღსანიშნავია შემდეგი საკითხები.
- ეკონომიკური ზრდის განახლებული პროგნოზზე დაყრდნობით 720 მლნ ლარით (7%-ით) იზრდება საგადასახადო შემოსავლების საპროგნოზო მაჩვენებელი და 11.1 მლრდ ლარს შეადგენს.
- 100 მლნ ლარით (35%-ით) იზრდება გრანტების საპროგნოზო მაჩვენებელი. ამ კუთხით მინდა აღვნიშნო, რომ გათვალისწინებულ იქნა სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის მიერ სსიპ/ა(ა)იპ-ების ნაშთების გამოყენებასთან დაკავშირებით გაცემული რეკომენდაცია. კერძოდ, მოცემული 100 მლნ ლარიდან 90 მლნ ლარი წარმოადგენს სსიპ/ა(ა)იპ-ების მიერ წინა წლებში დაგროვილი ნაშთიდან სახელმწიფო ბიუჯეტში მისამართ თანხებს.
- სხვა შემოსავლების მუხლში დივიდენდებში ასახულია სს „სახელმწიფო ელექტროსისტემის“ მოგებიდან ბიუჯეტში მისამართ თანხა 50 მლნ ლარის ოდენობით. 2020 წლის ბოლოს აღნიშნულ საწარმოს დაევალა 58.7 მლნ ლარის მიმართვა ბიუჯეტში 2021 წლის ბოლომდე. შესაბამისად, კანონპროექტში დივიდენდის თანხა არასრული ოდენობითაა ასახული.
- ფინანსური აქტივების კლების სესხების კომპონენტში, ქვესასესხო ხელშეკრულებებით განსაზღვრული გრაფიკით, 2021 წელს დაგეგმილია გადასესხებული კრედიტებიდან 167 მლნ ლარის ძირი თანხის დაფარვა. წარმოდგენილი კანონპროექტით, აღნიშნული მაჩვენებელი 210 მლნ ლარს შეადგენს და ინფორმაცია იმის შესახებ თუ რა წყაროებიდან მოხდება დამატებითი თანხების მობილიზება მოცემული არ არის.
- ასევე, აქციები და სხვა კაპიტალის კლების კომპონენტში გეგმური მაჩვენებელი განსაზღვრულია 0 ლარის ოდენობით, მაშინ როდესაც 2021 წლის ივლისის მდგომარეობით სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტოს მიერ აუქციონის გზით გაყიდულია 4 სახელმწიფო საწარმო, ჯამური ღირებულებით 2 მლნ ლარი. სააგენტოს მიერ წლის განმავლობაში დაგეგმილია სხვა სახელმწიფო საწარმოების გაყიდვაც.
გადასახდელების ნაწილში ასიგნებები უკორექტირდება 25 პროგრამას. მათ შორის, 21 პროგრამის დაფინანსება იზრდება, ჯამურად 1.1 მლრდ ლარის ოდენობით, ხოლო 4 პროგრამის დაფინანსება მცირდება, ჯამურად 40 მლნ ლარის ოდენობით. ბიუჯეტის ხარჯვით ნაწილში, 400 მლნ ლარზე მეტად იზრდება პანდემიის საპასუხოდ გასატარებელი ღონისძიებების დაფინანსება.
საყურადღებოა, რომ კანონპროექტის ფარგლებში არ მომხდარა განახლებული კაპიტალური პროექტების დანართის წარმოდგენა. ასევე, კანონპროექტს არ ახლავს სსიპ/ა(ა)იპ-ების ბიუჯეტების შესახებ განახლებული ინფორმაცია.
2021 წლის ბოლოსთვის სახელმწიფო ვალის მოცულობა არსებულ გეგმასთან შედარებით 1.4 მლრდ ლარით მცირდება და 32.3 მლრდ ლარს უტოლდება. აღნიშნულ შემცირებაში ძირითადი წვლილი ეროვნული ვალუტის გამყარებამ შეიტანა, რომლის ეფექტი 98%-ს შეადგენს (1.4 მლრდ ლარი), ხოლო ვალის არსებული ნაშთის შემცირების ეფექტი კი 2%-ია (30.5 მლნ ლარი). სახელმწიფო ვალთან დაკავშირებით საყურადღებოა შემდეგი საკითხები:
- საგარეო საკრედიტო რესურსით დაფინანსებულ 13 საინვესტიციო პროექტს უმცირდება დაფინანსება, ჯამურად 130.8 მლნ ლარის ოდენობით, 4 საინვესტიციო პროექტს კი ეზრდება - 58 მლნ ლარით. გარდა ამისა, 2 ახალი საინვესტიციო პროექტის ფარგლებში იგეგმება, ჯამურად 11.8 მლნ ლარის ოდენობის რესურსის ათვისება.
- სახაზინო ფასიანი ქაღალდების ემისიის შემცირებით იგეგმება საშინაო ვალის შემცირება 150 მლნ ლარის ოდენობით. საყურადღებოა, რომ მოქმედი 2019-2021 წლების მთავრობის ვალის მართვის სტრატეგიის მიხედვით, საშინაო ვალის წილი მთავრობის ვალში 2021 წლისათვის არ უნდა იყოს 20%-ზე ნაკლები. ცვლილების პროექტით კი აღნიშნული მაჩვენებელი 19.3%-ია.
სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის შეფასებით, მთავრობის ვალის მართვის საკითხებში არსებული გამოწვევების საპასუხოდ, მნიშვნელოვანია ფინანსთა სამინისტრომ დროულად განაახლოს „მთავრობის ვალის მართვის სტრატეგია“.
წარმოდგენილი კანონპროექტით, „ეკონომიკური თავისუფლების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონით განსაზღვრული ვალის წესის მაჩვენებელი 2021 წლის ბოლოს დაბრუნდება 60%-იანი ლიმიტის ფარგლებში და მშპ-ს 54.6%-ს გაუტოლდება. აღნიშნულ დაკავშირებით საყურადღებოა შემდეგი საკითხები:
- ვალის წესის საპროგნოზო მაჩვენებელი არ ითვალისწინებს ყველა PPP პროექტიდან მომდინარე ვალდებულებებს (+0.3%) და იმ სახელმწიფო საწარმოების ვალს (+0.5%), რომლებიც IMF-ის რეკომენდაციით ფინანსთა სამინისტრომ დააკლასიფიცირა როგორც სამთავრობო სექტორი. აღნიშნული ფაქტორების გათვალისწინებით საპროგნოზო მაჩვენებელები 55.3%-ია.
- იმის გათვალისწინებით, რომ მთავრობის ვალის 81%-ს საგარეო ვალი შეადგენს და PPP პროექტებიდან მომდინარე ვალდებულებებიც უცხოურ ვალუტაშია დენომინირებული, ვალის წესის მაჩვენებელი განსაკუთრებით მოწყვლადია ლარის გაცვლითი კურსის ცვლილების მიმართ.
- ფინანსთა სამინისტროს მიერ წარმოდგენილ მთავრობის ვალის მდგრადობის ანალიზის დოკუმენტში ასახული სცენარების ანალიზი ეფუძნება ვალდებულებების არასრულ მოცულობას. კერძოდ, დოკუმენტი არ ითვალისწინებს PPP პროექტებიდან მომდინარე ვალდებულებებსა და სამთავრობო სექტორად დაკლასიფიცირებული სახელმწიფო საწარმოების ვალდებულებებს.
ერთიანი ბიუჯეტის დეფიციტის მშპ-სთან ფარდობის საპროგნოზო მაჩვენებელი 2021 წლისთვის 0.8 პროცენტული პუნქტით (161 მლნ ლარით) მცირდება და 6.9%-ს შეადგენს (3.9 მლრდ ლარი). კანონპროექტზე თანდართული საბაზისო სცენარით, ერთიანი ბიუჯეტის დეფიციტის მაჩვენებელი 3.0%-იან ზღვარში 2023 წელს ბრუნდება.
საყურადღებოა, რომ კანონპროექტზე თანდართულ პროგრამული ბიუჯეტის დანართში არ მომხდარა ყველა იმ პროგრამის/ქვეპროგრამის მიზნობრივი მაჩვენებლის დაკორექტირება, რომელსაც შეეცვალა დაფინანსება. კერძოდ, 8 პროგრამისა და 16 ქვეპროგრამის შემთხვევაში, რომელთაც მნიშვნელოვნად შეეცვალათ დაფინანსება (-74%-დან 234%-მდე) მიზნობრივი მაჩვენებლები არ განახლებულა. ფინანსურ და არაფინანსურ ინფორმაციას შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირის არსებობა ძირითადი წინაპირობაა ანგარიშგების ეტაპზე, მიღწეული შედეგების სრულყოფილად შეფასებისათვის.
